Liderlik doğuştan gelen bir özellik değil, yaşam içinde kazanılan, öğrenilen bir yaşam biçimidir. Başkalarının davranışları üzerinde hâkim olabilmesi için bir liderin öncelikle kendi yaşantısına hâkim olması gerekir. Kendi stratejik planını yapmayı, uygulamayı başaramayan bir kişinin lider olması da beklenemez.
Liderlik üzerinde farklı bağlamlarda birçok çalışma yapılmış bir kavramdır. Bu bağlamda bir çok tanım ortaya konulmuştur.
Gardner liderliği paylaşılan belli amaçları gerçekleştirmek için izleyicileri harekete geçmeye ikna etme süreci (Gardner: 1990) olarak ifade ederken, Kouzes ve Posner liderliği, paylaşılan özlemler için çabalayanları harekete geçirme sanatı (Kouzes ve Posner: 1997) şeklinde tanımlamaktadırlar.
Northouse ise liderliği, ortak bir amacı gerçekleştirmek için bir grup insanı etkileme süreci (Northouse: 2001) şeklinde tanımlar. Liderlik konusunda dikkate alınması gereken diğer bir husus ise, liderlik sürecinde lider ve izleyiciler arasındaki ilişkidir.
Liderlik, örgütsel amaçları gerçekleştirmek için, astların gönüllü katılımlarını arzulayan bir sosyal algılama sürecidir (Kreitner, Kinicki, 1989). İzleyicilerin gönüllü katılımının gerçekleşmesi, liderin izleyicileri amaçları gerçekleştirme konusunda etkilemesi ile gerçekleşecektir. (bkz. Tağraf ve Çalman, 2009: 136)
Liderlik süreci, belirli kişisel veya grup amaçlarını belirleme ve belirlenen amaçların gerçekleştirilmesi için, bir kimsenin başkalarının davranışlarını ve faaliyetlerini gönüllüğü sağlamak suretiyle yönlendirmesi süreci olup, lider başkalarının belirli amaç doğrultusunda davranmaya yönelten kişidir (Bakan, 2009:140) .
Liderlik üzerine yapılan tüm tanımlar Stogdill (1974) tarafından on başlık altında gruplanmıştır. Buna göre liderlik (1) grup süreçlerinin odak noktası, (2) kişilik ve etkileri, (3) uyma ve izlemeye ikna etme sanatı, (4) etkinin kullanılması, (5) eylem ve davranış, (6) inancı biçimlendirme, (7) amaçları başarmanın bir aracı, (8) etkileşimin etkisi, (9) farklılaşan bir rol ve (10) ilk (başlatıcı) hareket, olarak gruplanmaktadır.(bkz. Baloğlu ve Karadağ, 2009: 168)
Lider, başkalarını etkileyebilme ve onları kendi doğrultusunda yönlendirebilme yeteneğine sahipse, onu başkalarından ayrı kılan bazı özellikleri var demektir. Bir yönüyle lider kendi stratejik planını yapan ve uygulayan kişidir. Gerçekten de liderler, başkalarına göre hemen fark edilebilen ve başkalarından ayrılan birçok özelliğe sahiptir.
Hemen hemen her iyi ve güzel özellikleri liderlere atfetmek mümkün olmakla birlikte liderlerin genel olarak özellikleri şu şekildedir (Ekici, 2006):
► Lider, vizyon sahibidir. Lider, örgütün veya grubun varlık sebebi yani misyonu etrafında örgüt mensuplarını kenetleyebilmek için belli bir ufka sahip olmalıdır.
► Lider, geleceği tasarlar. Lider, kuruma ve takipçilerine, geleceğe dönük bir istikamet kazandırır. Bunun için liderler, vizyon sahibi olmalı, kabiliyet ve potansiyelleri harekete geçirmeli ve strateji uygulamalıdır.
► Lider, karar verme yeteneğine sahiptir. “Karar vermek” olmazsa olmaz nitelik taşıdığından, lider durumunda olan kişinin vazgeçemeyeceği en önemli şey, karar vermektir.
► Lider, başkalarını yönlendirir. Lider, yönlendiricidir ve yöneticilere, çalışanlarına, izleyenlere hedef belirlemede yardım eder. Bu durum, pilotun uçağı meydana indirmesi, kaptanın gemiyi limana yanaştırması gibidir. Dolayısıyla, lider, başkalarından daha önce, daha uzağı ve daha çok şey gören kişidir.
► Lider, ekip ortamı oluşturur. Bir ekibin performans düzeyi ve niteliği, o ekibin liderleriyle yakından ilgilidir. Liderlik, ekip performansını organize edici, yönlendirici ve motive edici bir fonksiyona sahiptir. “Liderler ekipleriyle, ekipler de liderleriyle güçlüdür.”
► Lider, zamanı iyi kullanır. İnsan, zamanı yönetemez. Akrep ile yelkovanın hareketi denetimimiz dışındadır. İnsan, zamanı yönetemediğine göre, zamanın içinde kendi kendini yönetmek zorundadır. Başarılı bir lider, zaman içinde kendisini ve örgütünü yönetmesini bilen kişidir.
► Lider, iletişim kurar. Lider, iyi bir iletişim düzeni oluşturarak örgüt içindeki veya dışındaki çeşitli organları, bölümleri ve kişilerarası ilişkileri düzenler, denetim altında tutar ve kendine özgü araçlarla öğeler arasında ilişkiler kurulmasını ve geliştirmesini sağlar.
► Lider, heyecanlıdır. Lider, durumun ve mesleğin güçlüklerini içtenlikle kabul etmeli ve yapılabilenin en iyisini yapma çabasında olmalıdır.
► Lider, cesurdur. Cesaret, karakterin son ifadesidir. Tasarlanan gelecekler ve alınan kararlar ancak cesaretli bir irade ile hayata geçirilir. Bu da liderin cesareti ile önem kazanmaktadır.
► Lider, tutarlıdır. Liderlik, pozisyondan çok tutumla ilgilidir. Alınan ve uygulanan kararların inandırıcılığı ve samimiyeti, örgütteki liderlerin tutarlılığı ile yakından ilgilidir. Liderlerin, iyi iletişim kuran, güven veren, konusunda ve mesleğinde uzman, fark yaratan kişiler olduğunu dikkate alırsak, bu mükemmelliklerinin altında onların kişisel tutarlılıklarının yattığını görürüz.
► Lider, güvenilirdir. Liderler ve çalışanlar, birbirlerine inanır ve güvenirlerse, ilişki kurma ve yüksek performanslı bir yönetim süreci oluşturmak hayli kolaylaşacaktır.
► Lider, dürüsttür, doğrudur. Dürüstlük, liderlerin kendine verdiği değerden kaynaklanır. Liderler, ilkelere dayandıkları için kendileri olma cesaretine sahiptirler. Başarılı liderler, doğruluk ve hakkaniyet ilkelerini yaşama geçirir.
► Liderlik devredilemez. Yönetici, yerine vekalet bırakabilir, görev ve yetkilerinin bir kısmını devredebilir veya yerine başkası atanabilir. Oysa liderlik, kendiliğinden doğan bir olaydır ve liderin yerini atamayla veya vekaletle doldurmak mümkün değildir.
► Ayrıca lider; Açık fikirlidir, uyum sağlar, kontrollü hareket eder, değişime açıktır, inisiyatif sahibidir, değişime açıktır, hataları tekrarlamaz, başkalarına değer verir, iyi bir dinleyicidir, iyi bir akıl hocasıdır, örnektir, meraklıdır, kendini iyi tanır, iletişim kurar.
igrenç
YanıtlaSil